„Polecam!” – naukowiec / „Polecam!” – konsument. Znaczenie obecności społecznych lub naukowych dowodów słuszności dla oceny wiarygodności reklam w kontekście refleksyjności poznawczej, maksymalizacji i światopoglądu scjentystycznego
DOI:
https://doi.org/10.15678/PJOEP.2018.13.02Słowa kluczowe:
wywieranie wpływu w reklamie, refleksyjność poznawcza, maksymalizacja, scjentystyczny światopogląd, scjentoteizmAbstrakt
W artykule zaprezentowano wyniki badania związków pomiędzy spostrzeganą wiarygodnością reklam wykorzystujących regułę społecznego dowodu słuszności lub regułę autorytetu w kontekście refleksyjności poznawczej, maksymalizacji i scjentystycznego światopoglądu. Rezultaty zebrane w próbie 110 osób wykazały, że refleksyjność poznawcza w żaden sposób nie wiązała się z oceną wiarygodności reklam osadzonych w zróżnicowanych kontekstach, maksymalizacja korelowała dodatnio z oceną wiarygodności reklam osadzonych w kontekstach społecznym i naukowym, zaś wraz ze wzrostem poziomu scjentystycznego światopoglądu wzrastał również spostrzegany poziom wiarygodności reklam zawierających odniesienia naukowe. Zastosowana w dalszej kolejności hierarchiczna analiza regresji umożliwiła zidentyfikowanie przestrzeni predyktorów mających znaczenie z punktu widzenia ustosunkowań do zróżnicowanych przekazów reklamowych. Przeprowadzona procedura modelowania równań strukturalnych z wykorzystaniem bootstrappingu ujawniła natomiast bardziej złożone powiązania pomiędzy maksymalizacją i scjentoteizmem w zakresie efektów wywieranych na spostrzeganą wiarygodność reklam wykorzystujących argumenty naukowe.
Bibliografia
Barber, B.R. (2008). Skonsumowani. Jak rynek psuje dzieci, infantylizuje dorosłych i połyka obywateli. Warszawa: Muza.
Bialek, M., Penycook, G. (2017). The Cognitive Reflection Test Is Robust to Multiple Exposures. Behavior Reseach Methods, 50, 1953–1959. https://doi.org/10.3758/s13428-017-0963-x.
Bordieu, P., Passeron, J.P. (2011). Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cialdini, R.B. (2009). Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Doliński, D. (2005). Psychologiczne mechanizmy reklamy. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Falkowski, A., Tyszka, T. (2009). Psychologia zachowań konsumenckich. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Frederick, S. (2005). Cognitive Reflection and Decision Making. Journal of Economic Perspectives, 19, 25–42. https://doi.org/10.1257/089533005775196732.
Gąsiorowska, A. (2014). Psychologiczne znaczenie pieniędzy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grzegorczyk, A. (2010). Reklama. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Hanlon, M. (2011). 10 pytań, na które nauka nie znalazła (jeszcze) odpowiedzi. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Harari, Y.N. (2018). Homo dues. Krótka historia jutra. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Haynes, R.D. (2016). Whatever Happened to the ”Mad, Bad” Scientist? Overturning the Stereotype. Public Understanding of Science, 25, 31–44. https://doi.org/10.1177/0963662514535689.
Henrich, J., Heine, S.J., Norenzayan, A. (2010). The Weirdest People in the World?. Behavioral and Brain Sciences, 33, 61–135. https://doi.org/10.1017/S0140525X0999152X.
Jach, Ł. (2015a). Nauka a media. Wybrane sposoby prezentowania elementów systemu naukowego we współczesnych środkach masowego przekazu. Chowanna, 1(44), 233–250.
Jach, Ł. (2015b). Nauka jako obiekt kultu. Wprowadzenie do koncepcji scjentoteizmu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Jach, Ł. (2019). Scjentoteizm pod lupą. Konstrukcja i własności psychometryczne kwestionariusza do badania aspektów światopoglądu scjentystycznego. Przegląd Psychologiczny, 26(1) (w druku).
Kahneman, D. (2012). Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Poznań: Media Rodzina.
Koltko-Rivera, M.E. (2004). The Psychology of Worldviews. Review of General Psychology, 8, 3–58. https://doi.org/10.1037/1089-2680.8.1.3.
Kosinski, M., Wang, Y., Lakkaraju, H., Leskovec, J. (2016). Mining Big Data to Extract Patterns and Predict Real-Life Outcomes. Psychological Methods, 21, 493–506. https://doi.org/10.1037/met0000105.
Kruglanski, A.W., Raviv, A., Bar-Tal, D., Raviv, A., Sharvit, K., Ellis, S., Bar, R., Pierro, A. Mannetti, L. (2005). Says Who?: Epistemic Authority Effects in Social Judgment. W: M.P. Zanna (red.), Advances in Experimental Social Psychology (345–392), vol. 37, pp. 345–392. San Diego, CA, US: Elsevier Academic Press. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(05)37006-7.
Lambiotte, R., Kosinski, M. (2014). Tracking the Digital Footprints of Personality. Proceedings of the IEEE, 102, 1934–1939. https://doi.org/10.1109/JPROC.2014.2359054.
Luhmann, N. (2006). Pojęcie społeczeństwa. W: A. Jasińska-Kania i in. (red.), Współczesne teorie socjologiczne. Tom 1 (s. 414–422), Warszawa: Scholar.
Mikiewicz, P. (2016). Socjologia edukacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mróz, B. (2010). Dyskretny urok konsumpcjonizmu. Szkic do portretu konsumenta XXI wieku. W: A.M. Zawadzka, M. Górnik-Durose (red.), Życie w konsumpcji, konsumpcja w życiu. Psychologiczne ścieżki współzależności (s. 15–33). Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pacini, R., Epstein, S. (1999). The Relation of Rational and Experiential Information Processing Styles to Personality, Basic Beliefs, and the Ratio-bias Phenomenon. Journal of Personality and Social Psychology, 76, 972–987. https://doi.org/10.1037//0022-3514.76.6.972.
Schwartz, B. (2013). Paradoks wyboru. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Schwartz, B., Ward, A. (2007). Mieć się lepiej, ale czuć się gorzej: paradoks wyboru. W: P.A. Linley i S. Joseph (red.). Psychologia pozytywna w praktyce (s. 50–86). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stasiuk, K., Maison, D. (2017). Psychologia konsumenta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szpunar, M. (2015). Mediatyzacja nauki. O roli naukowców w epoce paleo- i neotelewizji. Zarządzanie w Kulturze, 16, 293–301. https://doi.org/10.4467/20843976ZK.15.018.3594.
Sztompka, P. (2007). Zaufanie – fundament społeczeństwa. Kraków: Znak.
Zaleśkiewicz, T., Gąsiorowska, A., Stasiuk, K., Maksymiuk, R., Bar-Tal Y. (2015). Efekt aktywnej rekomendacji czy efekt konfirmacyjny? Mechanizm zniekształceń poznawczych w ocenie autorytetu epistemicznego na przykładzie ekspertów z dziedziny finansów. Psychologia Ekonomiczna, 8, 59–74. https://doi.org/10.15678/PJOEP.2015.08.04.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Autorstwo
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Zasady korzystania
Wydawca posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Artykuły udostępniane są na niewyłącznej licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie o informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma). Osoby zainteresowane komercyjnym wykorzystaniem zawartości czasopisma proszone są o kontakt z Redakcją.
