Psycho-kulturowy mechanizm wyceny przyjemności
DOI:
https://doi.org/10.15678/PJOEP.2015.07.03Keywords:
zasada przyjemności, poznanie, komodyfikacjaAbstract
Celem artykułu jest przybliżenie źródeł automatycznego traktowania przyjemności jako kryterium wartości. Przyjęta perspektywa obejmuje czynniki kulturowe, społeczne i psychologiczne, ze wskazaniem na charakter ich współzależności w umacnianiu tendencji do czynienia przyjemności warunkiem koniecznym doświadczeń, w tym doświadczeń konsumenckich. Odwołanie do ustaleń z obszaru antropologii, socjologii, psychologii ewolucyjnej i poznawczej pozwala zwrócić uwagę na to, jak złożony i wielowątkowy jest mechanizm tzw. pleasure principle – zasady przyjemności. Wyceniana, wykorzystywana jako podstawa ekonomii doświadczania, wydaje się ona silnie powiązana ze specyfiką profilu konsumenta tworzonego dzięki możliwościom technicznym i poznawczym w erze dominacji „kodu opłacalności”. Naszkicowany w artykule obraz powodów i konsekwencji kierowania się w tzw. współczesnej kulturze Zachodu zasadą przyjemności stanowi zachętę do interdyscyplinarnego ujmowania fenomenu.
References
Abrahams, R.D. (2011). Doświadczenie zwyczajne i niezwykłe. W: V. Turner, E.M. Bruner (red.), Antropologia doświadczenia. Przeł. E. Klekot, A. Szurek. (s. 55–82). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Adamiec, M. (1992). Podmiotowość – formy i zmiany. W: Z. Ratajczak (red.), Psychologiczne Problemy Funkcjonowania Człowieka w Sytuacji Pracy 10(19): Podmiotowość człowieka. Szanse rozwoju i zagrożenia (s. 11–31). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Adamiec, M. (2007). Behawioryzacja działania w organizacjach i jej konsekwencje. W: M. Górnik-Durose, B. Kożusznik (red.), Perspektywy psychologii pracy. (s. 185–205). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Argonov, V.Y. (2014). The Pleasure Principle as a Tool for Scientific Forecasting for Human Self-Evolution. Journal of Evolution and Technology, 24(2), 63–78.
Bachtin, M. (1975). Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Barber, B. (2008). Skonsumowani. Jak rynek psuje dzieci, infantylizuje dorosłych i połyka obywateli. Warszawa: Muza.
Bargh, J., Chaiken, S., Raymond, P., Hymes, Ch. (1996). The Automatic Evaluation Effect: Unconditional Automatic Attitude Activation with a Pronunciation Task. Journal of Experimental Social Psychology 32, 104–128.
Bauman, Z. (2005). Globalizacja. Warszawa: PIW.
Bauman, Z. (2009). Konsumowanie życia. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Baumeister, R.F. (2011). Zwierzę kulturowe. Między naturą a kulturą. Warszawa: PWN.
Bell, V. (2009). The Myth of Concentration Oasis. Pobrane z: http://mindhacks.com/2009/02/11/the-myth-of-the-concentration-oasis/ (data dostępu: 6.12.2014).
Berleant, A. (2011). Wrażliwość i zmysły. Estetyczna przemiana świata człowieka. Kraków: Universitas.
Bruner, E.M. (2011a). Przeżycie i jego ekspresje. W: V. Turner, E.M. Bruner (red.), Antropologia doświadczenia (s. 11–40). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Bruner, E.M. (2011b). Etnografia jako narracja. W: V. Turner, E.M. Bruner (red.), Antropologia doświadczenia (s. 150–168). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Buck, B., Lysaker, P.H. (2012). Consummatory and Anticipatory Anhedonia in Schizophrenia: Stability, and Associations with Emotional Distress and Social Function over Six Months. Psychiatry Research, Pobrane z: http://dx.doi.org/10.1016/j.psychres.2012.09.008 (data dostępu: 16.05.2015).
Cacioppo, J.T., Priester, J., Berntson, G. (1993). Rudimentary Determinants of Attitudes. II: Arm Flexion and Extention Have Differential Effects on Attitudes. Journal of Personality and Social Psychology, 65(1), 5–17.
Carr, N. (2013). Płytki umysł. Jak Internet wpływa na nasz mózg. Gliwice: Helion.
Crabtree, G. (2013). Our Fragile Intelect. Pobrane z: http://bmi205.stanford.edu/_media/crabtree-2.pdf (data dostępu: 5.05.2014).
Csikszentmihalyi, M. (1996). Przepływ. Jak poprawić jakość życia. Warszawa: Studio Emka.
Czapliński, P. (2011). Resztki nowoczesności. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Damasio, A. (1994). Descartes’ Error Emotion, Reason and the Human Brain. New York: Putnam’s Son.
Gazzaniga, M. (2011). Istota człowieczeństwa. Co czyni nas wyjątkowymi. Sopot: Smak Słowa.
Gergen, K.J. (2009). Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w życiu współczesnym. Warszawa: PWN.
Grad, J. (2004). Problem karnawalizacji kultury współczesnej. W: J. Grad, H. Mamzer (red.), Ludyczny wymiar kultury (s. 25–34). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Halawa, M. (2011). Nowe media i archiwizacja życia codziennego. Kultura Współczesna, 4, 27–41.
Haselton, M.G., Ketelaar, T. (2005). Irrational Emotions or Emotional Wisdom? The Evolutionary Psychology of Emotions and Behavior. W: J. Forgas (red.), Hearts and Minds: Affective Influences on Social Cognition and Behavior. New York: Psychology Press.
Hoffman, A. (1997). Wokół ewolucji. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Humphrey, N. (1998). Cave Art, Autism, and the Evolution of the Human Mind. Cambridge Archaeological Journal, 8(2), 165–191.
Jacyno, M. (2007). Kultura indywidualizmu. Warszawa: PWN.
Kantor, T. (2013). Zabawa w dobie społeczeństwa konsumpcyjnego. Szkice o ludyzmie, ludyczności i powadze, a w istocie o jej braku. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Kiefer, M., Barsalou, L.W. (2013). Grounding the Human Conceptual System in Perception, Action, and Internal States. W: W. Prinz, M. Beisert, A. Herwig (red.), Action Science: Foundations of an Emerging Discipline (s. 381–407). Cambridge, MA: MIT Press.
Klingberg, T. (2008). The Overflowing Brain: Information Overload and the Limits of Working Memory. Oxford: Oxford University Press.
Kłocińska, A. (2012). Karnawał wobec sacrum. O ludyczności kultury współczesnej. Kultura i wartości, 3, 117–134.
Król, M. (2014). Byliśmy głupi. Pobrane z: http://wyborcza.pl/magazyn/1,136528,15414610,Bylismy_glupi.html (data dostępu: 15.07.2014).
Luhmann, N. (2007). Systemy społeczne. Zarys ogólnej teorii. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Maffesoli, M. (2010). Wieczna młodość nomadyzmu. W: Zrozumieć nowoczesność (s. 163–168). Łódź: Oficyna Wydawnicza.
Marody, M. (2014). Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Marody, M., Giza-Poleszczuk, A. (2004). Przemiany więzi społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Murtola, A.M. (2007). Commodification of Experience in Contemporary Context. http://www.mngt.waikato.ac.nz/ejrot/cmsconference/2007/proceedings/doctoralcolloquium/murtola.pdf (data dostępu: 4.11.2012).
Naisbitt, J., Naisbitt, N., Douglas, P. (2003). High Tech. High Touch. Poznań: Zysk i S-ka.
Nettle, D. (2005). Szczęście sposobem naukowym wyłożone. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Nosal, C. (2011). Umysł wobec mediów. Wykład plenarny wygłoszony w ramach XXXIV Zjazdu PTP, Katowice, 18–21 września 2011.
Oberman, L., Winkielman, P., Ramachandran, V. (2009). Slow Echo: Facial EMG Evidence for the Delay of Spontaneous, but Not Voluntary, Emotional Mimicry in Children with Autism Spectrum Disorders. Developmental Science 12(4), 510–520.
Pałubicka, A. (1999). Percepcja a kultura nowożytna. W: J. Kmita (red.), Tropem Nietzscheańskiego kłamstwa słów (s. 97–126). Poznań: PWN.
Rembierz, M. (2014). W kręgu filozoficznej refleksji. Gazeta Ustrońska. Magazyn Świąteczny, 51(1200), 22.
Reznitskaya, A., Sternberg, R.J. (2007). Jak nauczyć podopiecznych mądrego myślenia: program „Edukacja dla mądrości”. W: P.A. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce. Warszawa: PWN.
Ritzer, G. (2001). Magiczny świat konsumpcji. Warszawa: Muza SA.
Sikora, T. (2010). Komodyfikacja cielesności w erze późno nowoczesnej. W: A. Brytek-Matera (red.), Ciało w dobie współczesności. Wybrane zagadnienia z problematyki obrazu własnego ciała (s. 239–260). Warszawa: Difin.
Sikora, T. (2012). W supermarkecie szczęścia. W: M. Górnik-Durose, A.M. Zawadzka (red.), W supermarkecie szczęścia: O różnorodności zachowań konsumenckich w kontekście jakości życia (s. 34–55). Warszawa: Difin.
Sikora, T., Górnik-Durose, M. (2013). O mentalności współczesnego człowieka, jej źródłach i przejawach. W: M. Górnik-Durose (red.), Kultura współczesna a zdrowie (s. 15–50). Sopot: GWP.
Sikora, T., Jach, Ł. (2010). Mentalność prawego kciuka jako poznawczy regulator funkcjonowania współczesnego człowieka. W: M. Górnik-Durose, A.M. Zawadzka (red.), Konsumpcja w życiu, życie w konsumpcji (s. 47–63). Sopot: GWP.
Stradomski, R. (2000). Widok z pokoju bez okien. Warszawa: Świat Książki.
Szlendak, T., Kozłowski, T. (2008). Naga małpa przed telewizorem. Popkultura w świetle psychologii ewolucyjnej. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Sztompka, P. (2006). Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza. Warszawa: PWN.
Śpiewak, S. (2005). Przez poznawczą dziurkę od klucza. O badaniu funkcjonowania umysłu w sytuacjach społecznych. W: M. Kossowska, M. Śmieja, S. Śpiewak (red.), Społeczne ścieżki poznania (s. 191–214). Gdańsk: GWP.
Taylor, Ch. (1996). Etyka autentyczności. Kraków: Znak, Warszawa: Fundacja im. S. Batorego.
Tapscott, D. (2010). Cyfrowa dorosłość. Jak pokolenie sieci zmienia nasz świat. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Tischner, J. (1970). Chochoł sarmackiej melancholii. Znak, 196.
Twardoch, S. (2014). Drach. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Wellsby, M., Pexman, P.M. (2014). Developing Embodied Cognition: Insights from Children’s Concepts and Language Processing. Frontiers in Psychology, 5(506), 1–11.
Wilson, M. (2010). Six Views of Embodied Cognition. Psychonomic Bulletin & Review, 9(4), 625–636.
Winkielmann, P., Niedenthal, P. (2009). Ucieleśniony emocjonalny umysł społeczny W: M. Kossowska, M. Kofta (red.), Psychologia poznania społecznego (s. 83–102). Warszawa: PWN.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Authorship
The Author (Co-authors) declares that the submitted paper does not infringe on the third parties’ copyright, consents to submitting the paper to the reviewing procedure and introducing editorial changes in it, and conveys proprietary copyright to the paper free of charge to publisher for uses stipulated in paragraph 50 of the Polish Bill on Copyright and Related Rights of 4.02.1994, provided that the paper has been accepted for publication and published.
Conditions of use
The Publisher owns the proprietary copyright to all materials published in the journal. Articles are made available on the basis of non-exclusive Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 licence. The full text of the licence can be found at http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/legalcode, and its accessible summary a thttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/deed.en.
Posting the text in the repository, on the author’s homepage or other website is permitted on condition that it does not entail gaining material benefits and the text is equipped with full source documentation (including the title, volume, issue and internet address of the journal).
All those interested in using the materials published in the journal for commercial purposes are kindly requested to contact the Editors.
