Wymiar zaufanie-kontrola jako dwubiegunowy czynnik efektywności organizacji
DOI:
https://doi.org/10.14659/PJOEP.2012.02.03Słowa kluczowe:
zaufanie interpersonalne, kontrola organizacyjna, zaufanie vs kontrola, efektywność organizacjiAbstrakt
Artykuł proponuje psychologiczne spojrzenie na związek między zaufaniem a kontrolą, traktowany jako czynnik efektywności organizacji. Autorzy zajmują stanowisko, zgodnie z którym pełna kontrola i całkowity brak kontroli rozumianej jako pełne zaufanie, nie stanowią odrębnych, a więc niezależnych od siebie właściwości systemu zarządzania w danej organizacji, lecz odnoszą się do pewnego wspólnego wymiaru z tak nazwanymi krańcami. Wymiar kontrola-zaufanie ma duże znaczenie dla funkcjonowania każdej organizacji, wpływając na styl jej działania, charakter występujących w niej relacji społecznych i – pośrednio – jej efektywność. Prezentując krytyczne stanowisko wobec rozwiązań, w których kryzys zaufania proponuje się pokonać wzmożoną kontrolą, autorzy podkreślają pozytywną funkcję zaufania dla zdrowych stosunków międzyludzkich. Wskazując na psychologicznie negatywne skutki nadmiernie rozbudowanych systemów kontrolnych, są jednak dalecy od postulowania rezygnacji z metod obiektywnej kontroli zachowań ludzi w organizacjach, albo do namawiania do porzucania prób obiektywizowania wskaźników ich osiągnięć. Starają się wykazać, że zarówno sztywna i nadmierna kontrola, nie uwzględniająca elementu zaufania, jak i naiwne zaufanie nie uwzględniające czynnika kontroli, z czasem muszą prowadzić do wzrostu patologii zachowań organizacyjnych. Dla zachowania możliwości rozwoju i uzyskania potrzebnej satysfakcji z wykonywanych działań, pracownicy potrzebują mieć pewność, że ich przełożeni będą postępować względem nich z uwzględnieniem elastycznej i wyważonej proporcji w wymiarze zaufanie-kontrola. Takie adekwatne do sytuacji traktowanie tych dwóch czynników może zapewnić zakres wolności, który korzystnie będzie wpływał na wzmocnienie przekazywanej pracownikom odpowiedzialności.
Bibliografia
Adamiecki, K. (1970), O nauce organizacji, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Bennis, W., Goleman, D., O’Toole, J. (2008), Szczerość w biznesie. Szczerość, zaufanie, jasne zasady, Warszawa: MT Biznes.
Barney, J., Hansen, M. (1995), Trustworthines as asource of competitive advantage, Strategic Management Journal, 15 (special issue).
Blanchard, K. (2007), Przywództwo wyższego stopnia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Blanchard, K., O’Connor, M. (2000), Zarządzanie poprzez wartości, Warszawa: Studio EMKA.
Cartwright, D., Zander, A. (1960), Group Dynamics, Evanstone: Harper.
Covey, S.R. (2009), Szybkość zaufania, Poznań: Wydawnictwo FranklinCovey, Rebis.
Crozier, M., Friedberg, E. (1982), Człowiek w organizacji, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
D’Amico, L. (2003), Examining determinants of managerial trust: Evidence from laboratory experiment, Paper presented at the National Public Management research Conference, Washington D.C., October 10, 2003.
Das, T.K., Teng Bing-Sheng, (2001), Trust, control and Risk in strategic alliances: An integrated framework, Organizational Studies 22(2).
Deutsch, M. (1954), Trust and cooperation – same theoretical notes, New York: Research Center for Human Relations.
Drucker, P. (1995), Zarządzanie w czasach burzliwych, Kraków – Warszawa: Czytelnik, Nowoczesność, Akademia Ekonomiczna.
Drucker, P. (1998), Praktyka zarządzania, Kraków – Warszawa: Czytelnik, Nowoczesność, Akademia Ekonomiczna.
Dyduch, W. (2001), Kapitał społeczny organizacji pożywką dla przedsiębiorczości i innowacyjności, [online]: http://www.zti.com.pl/instytut/pp/referaty/ref42_full.html#11
Dyer J.H., Chu W.C. (2003), The role of trustworthiness in reducing transaction costs and improving performance: empirical evidence from the United States, Japan, and Korea, Organizational Science, nr 14(1), s. 57-68.
Eisenhardt, K.M. (1985), Control: Organizational and economic approaches, Management Sciences 31.
Emerson, H. (1926), Dwanaście zasad wydajności, Warszawa: INO.
Frankl, V. (2004), Man’s Search for Meaning. An Introduction to Logotherapy, London: Random House / Rider.
Frese, M., Fay, D. (2001), Personal Initiative (PI): A concept for work in the 21st century, Research in Organizational Behavior 23.
Górniak, L. (2007), Opcja do wiadomości szefa, Pracodawca 12(120), wywiad przeprowadzony przez E. Dziwisz.
Green, Welsh, (1988), Cybernetic and dependence: Reframing the control concept, Academy of Management Review 13.
Grudzewski, W.M., Hejduk, I.K., Sankowska, A., Wańtuchowicz, M. (2007), Zaufanie w organizacjach wirtualnych, Warszawa: Difin.
Grudzewski, W.M., Hejduk, I.K., Sankowska, A., Wańtuchowicz, M. (2009), Zarządzanie zaufaniem w przedsiębiorstwie, Kraków: Oficyna Wolters Kluwer Business.
Handy, C. (1995), Trust and the virtual organizations, Harvard Business Review, 73(3).
Jaworski, B.J. (1988), Toward a theory of marketing. Environmental context, Control types, and consequences, Journal of Marketing 52(7).
Kordel, P. (2002), Zarządzanie przez zaufanie, (w:) A. Peszko (red.), Ekonomia – Informatyka – Zarządzanie, Kraków: Wydawnictwo AGH.
Kożusznik, B. (2005a), Kierowanie zespołem pracowniczym, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Kożusznik, B. (2005b), Wpływ społeczny w organizacji, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Kożusznik, B. (2007), Zachowania człowieka w organizacji, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, wyd. II.
Kożusznik, D. (2005), Korelaty zaufania w organizacji: weryfikacja modelu Hwee Hoon Tan (2000), Praca Magisterska, Kraków, Instytut Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kramer, R.M., Cook, K.S. (2004), Trust and distrust in organizations, New York: Russell Sage Foundation.
Kuc, B.R. (2001), Kontrola menedżerska. Przełamywanie barier, Warszawa: Wydawnictwo Menedżerskie PTM.
Lipińska-Grobelny, A. (red.) (2007a), Klimat organizacyjny i jego konsekwencje dla funkcjonowania pracowników, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Mayer, R.C., Davis, J.H., Schoorman, F.D. (1995), An integration model of organizational trust, Academy of management, The academy of management Review, July, Vol. 20, No. 3.
Maslow, A. (1986), W stronę psychologii istnienia, Warszawa: PAX.
McGregor, D.(1960), The human side of enterprise, New York: McGraw-Hill.
Mika, S. (1981), Psychologia społeczna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Möllering, G. (2005), The Trust/Control Duality. An integrative perspective on positive expectations of others, International Sociology, September 2005, Vol. 20(3).
Möllering, G. (2006), Trust: reason. routine, reflexivity, Amsterdam: Elsevier.
Ouchi, W.G. (1977), The relationship between organizational structure and organizational control, Administrative Science Quarterly, 22.
Ouchi, W.G. (1978), The transmission of control through organizational hierarchy, Academy of Management Journal 21(2).
Parker, S. K., Johnson, A., Collins, C. G. (2006a), Enhancing proactive patient care: An intervention study, Paper presented at the Academy of Management Conference, Atlanta, USA.
Parker, S. K., Williams, H. M., Turner, N. (2006b), Modeling the antecedents of proactive behavior at work, Journal of Applied Psychology 91(3).
Peters, T. (2005), Biznes od nowa!, Warszawa: Wydawnictwo Studio EMKA.
Ratajczak, Z. (1983), Zaufanie interpersonalne, (w:) X. Gliszczyńska (red.), Człowiek jako podmiot życia społecznego, Wrocław: Ossolineum.
Robbins, S.P. (2004), Zachowania w organizacji, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Rogers, C.R. (1961), On becoming a person, Boston: Houghton Mifflin.
Rotter, J. (1967), A New scale for the measurement of interpersonal trust, Journal of Personality 35.
Sankowska, A. (2007), Wpływ zastosowania koncepcji wirtualnego organizowania innowacyjność przedsiębiorstwa, Rozprawa Doktorska, Politechnika Warszawska, Warszawa.
Schein, E.H. (1980), Organizational Psychology, Third Edition, New Jersey, Prentice-Hall.
Schein, E. H. (1988), Organizational Culture, Sloan School of Management Working Papers, Massachusetts Institute of Technology.
Schouten, J., van Beers, W. (2003), Zarządzanie zorientowane na rezultat, Kraków: IFC Press, Nowe Motywacje.
Simons, T. (2003), Wysokie koszty utraty zaufania, Harvard Business Review, 3 (maj).
Stoner, J.A.F., Freeman, R.E., Gilbert, R.D. (2001), Kierowanie, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Sztompka, P. (2007), Zaufanie. Fundament społeczeństwa, Kraków: ZNAK.
Tworuszka, A. (2008), Zrozumieć organizację sformalizowaną, [online]: www.racjonalista.pl/pdf.php/s,4593].
Vryza, M., Fryxell, G.E. (1997), The interaction of trust and control mechanism in the management of successful international joint venture, Paper presented at the annual meeting of the Academy of Management, Boston, MA.
Zand, D.E. (1972), Trust and managerial problem solving, Administrative Science Quarterly 17(2).
Zawadzka, A.R. (red.), (2010), Psychologia zarządzania w organizacji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pobrania
Numer
Dział
Licencja
Autorstwo
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Zasady korzystania
Wydawca posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Artykuły udostępniane są na niewyłącznej licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie o informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma). Osoby zainteresowane komercyjnym wykorzystaniem zawartości czasopisma proszone są o kontakt z Redakcją.
