W jaki sposób komunikować ryzyko związane ze smogiem? Wpływ formatu oraz treści komunikatu na percepcję ryzyka oraz działań zapobiegawczych
DOI:
https://doi.org/10.15678/PJOEP.2018.13.04Słowa kluczowe:
smog, percepcja ryzyka, komunikacja ryzyka, format komunikatuAbstrakt
Smog jest poważnym zagrożeniem, a jego skutki są odroczone w czasie. Trudność z wyobrażeniem sobie konsekwencji smogu oraz brak zrozumienia mechanizmu ich powstawania mogą dodatkowo sprzyjać zaniżonym ocenom ryzyka związanego ze smogiem. Badania z obszaru komunikacji ryzyka wskazują na to, że format przekazywania informacji o ryzyku może mieć znaczenie, a przedstawianie informacji w formacie frekwencyjnych pomocy wizualnych może zwiększać rozumienie prawdopodobieństwa i ryzyka.
W celu sprawdzenia, które czynniki mogą wpłynąć na percepcję ryzyka związanego ze smogiem oraz na subiektywną ważność różnych działań rozmywających (zmniejszających) to ryzyko, przeprowadziłyśmy badanie, w którym manipulowałyśmy zarówno formatem (tekstowym vs graficznym) prezentacji informacji o smogu, jak i treścią (konsekwencje smogu vs konsekwencje oraz przyczyny smogu). Wyniki pokazały, że format prezentacji informacji nie miał znaczenia ani dla percepcji ryzyka, ani dla ważności zabezpieczeń przed tym ryzykiem. Zawarcie w komunikacie informacji o przyczynach smogu zwiększyło natomiast subiektywną ważność różnych działań, które mogą zmniejszać zarówno smog, jak i jego wpływ na zdrowie.
Bibliografia
Adamkiewicz, Ł., Bochniarz, Z., Mucha, D., Gayer, A., Badyda, A. (2018). Konsekwencje społeczne i ekonomiczne zanieczyszczenia powietrza. W: H. Mazurek, A. Badyda (red.), Smog. Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza (s. 147–158). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Badyda, A. (2018). Źródła zanieczyszczeń powietrza. Najważniejsze szkodliwe substancje spotykane w atmosferze. W: H. Mazurek, A. Badyda (red.), Smog. Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza (s. 17–30). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Badyda, A., Jędrak, J. (2018a). Możliwość ograniczenia emisji. W: H. Mazurek, A. Badyda (red.), Smog. Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza (s. 159–177). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Badyda, A., Jędrak, J. (2018b). Możliwości ograniczenia narażenia indywidualnego i jego następstw. W: H. Mazurek, A. Badyda (red.), Smog. Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza (s. 179–192). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Byrka, K. (2015). Łańcuchowe zmiany zachowań w kontekście ochrony środowiska i promocji zdrowia. Warszawa: PWN.
Byrka, K., Wójcik, A. (2016). Jak promować politykę prośrodowiskową i energetykę odnawialną w Polsce. Raport przygotowany dla WWF Polska. Pobrane z: http://energiaodnowa.pl/wp-content/uploads/2017/01/2-Raport-o-docieraniu-z-przekazem-do-grupy-docelowej.pdf. (data dostępu: 21.02.2019).
Epstein, S., Pacini, R., Denes-Raj, V., Heier, H. (1996). Individual Differences in Intuitive-experiential and Analytical-rational Thinking Styles. Journal of Personality and Social Psychology, 71(2), 390–405. Pobrane z: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8765488. Data dostępu: 01.02.2018.
European Environment Agency. (2018). Air Quality in Europe – 2018 Report. https://doi.org/10.2800/777411.
Fox-Glassman, K.T., Weber, E.U. (2016). What Makes Risk Acceptable? Revisiting the 1978 Psychological Dimensions of Perceptions of Technological Risks. Journal of Mathematical Psychology, 75, 157–169. https://doi.org/10.1016/j.jmp.2016.05.003.
Fraenkel, L., Reyna, V.F., Cozmuta, R., Cornell, D., Nolte, J., Wilhelms, E. (2018). Do Visual Aids Influenced Patients’ Risk Perceptions for Rare and Very Rare Risks? Patient Education and Counseling, 101(11), 1900–1905. https://doi.org/10.1016/j.pec.2018.06.007.
Garcia-Retamero, R., Cokely, E.T. (2013). Communicating Health Risks with Visual Aids. Current Directions in Psychological Science, 22(5), 392–399. https://doi.org/10.1177/0963721413491570.
Garcia-Retamero, R., Cokely, E.T. (2017). Designing Visual Aids That Promote Risk Literacy: A Systematic Review of Health Research and Evidence-based Design Heuristics. Human Factors: The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society, 59(4), 582–627. https://doi.org/10.1177/0018720817690634.
Garcia-Retamero, R., Cokely, E.T., Hoffrage, U. (2015). Visual Aids Improve Diagnostic Inferences and Metacognitive Judgment Calibration. Frontiers in Psychology, 6(932), 1–12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.00932.
Garcia-Retamero, R., Sobkow, A., Petrova, D., Garrido, D., Traczyk, J. (2019). Numeracy and Risk Literacy: What Have We Learned So Far? Spanish Journal of Psychology, 22(e10), 1–11. https://doi.org/10.1017/sjp.2019.16.
Hagmayer, Y., Sloman, S.A. (2009). Decision Makers Conceive of Their Choices as Interventions. Journal of Experimental Psychology: General, 138(1), 22–38. https://doi.org/10.1037/a0014585.
Huber, O. (2012). Risky Decisions: Active Risk Management. Current Directions in Psychological Science, 21(1), 26–30. https://doi.org/10.1177/0963721411422055.
Huber, O. (2017). Evaluation-dependent Representation in Risk Defusing. Frontiers in Psychology, 8(836), 1–4. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.00836.
Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. London: Penguin Books.
Kobus, D. (2018). Normy jakości powietrza. W: H. Mazurek, A. Badyda (red.), Smog. Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza (s. 31–56). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Kołodziej, S., Idzikowska, K., McGoun, E.G. (2017). The Communication of Probabilistic Information. W: T. Tyszka, P. Zielonka (red.), Large Risks with Low Probabilities: Perceptions and Willingness to Take Preventive Measures against Flooding (s. 59–79). London: IWA Publishing.
Lewandowski, P., Sałach, K. (2018). Ubóstwo energetyczne w Polsce 2012–2016. Zmiany w czasie i charakterystyka zjawiska. Pobrane z: http://ibs.org.pl/publications/ubostwo-energetyczne-w-polsce-2012-2016-zmiany-w-czasie-i-charakterystyka-zjawiska/.Data dostępu: 22.02.2019.
Lindell, M.K., Perry, R.W. (2012). The Protective Action Decision Model: Theoretical Modifications and Additional Evidence, Risk Analysis, 32(4), 616–632. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.2011.01647.x.
Loewenstein, G.F., Weber, E.U., Hsee, C.K., Welch, N. (2001). Risk as Feelings. Psychological Bulletin, 127(2), 267–286. https://doi.org/10.1037//0033-2909.127.2.267.
Mazurek, H., Badyda, A. (2018a). Podsumowanie. W: H. Mazurek, A. Badyda (red.), Smog. Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza (s. 203–206). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Mazurek, H., Badyda, A. (red.). (2018b). Smog. Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Rakow, T., Heard, C.L., Newell, B.R. (2015). Meeting Three Challenges in Risk Communication: Phenomena, Numbers, and Emotions. Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences, 2(1), 147–156. https://doi.org/10.1177/2372732215601442.
Sobkow, A., Traczyk, J., Polec, A., Tyszka, T. (2017). Cognitive and Emotional Factors Influencing the Propensity to Insure Oneself against Disaster. W: T. Tyszka, P. Zielonka (red.), Large Risks with Low Probabilities: Perceptions and Willingness to Take Preventive Measures against Flooding (s. 119–140). London: IWA Publishing.
Sobkow, A., Traczyk, J., Zaleskiewicz, T. (2016). The Affective Bases of Risk Perception: Negative Feelings and Stress Mediate the Relationship between Mental Imagery and Risk Perception. Frontiers in Psychology, 7(932), 1–10. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00932.
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA (2016). Miniprzewodnik po wielkim smogu na Dolnym Śląsku. Wrocław.
Szaniawski, P. (2017). Sondaż „Rzeczpospolitej”: Smog Polakom niestraszny. Pobrane z: https://www.rp.pl/Spoleczenstwo/170219946-Sondaz-Rzeczpospolitej-Smog-Polakom-nie-straszny.html (data dostępu: 21.02.2019).
Traczyk, J., Sobkow, A., Matukiewicz, A., Petrova, D., Garcia-Retamero, R. (2019). The Experience-based Format of Probability Improves Probability Estimates: The Moderating Role of Individual Differences in Numeracy. International Journal of Psychology, 2019, 1–9. https://doi.org/10.1002/ijop.12566.
Traczyk, J., Sobkow, A., Zaleskiewicz, T. (2015). Affect-laden Imagery and Risk Taking: The Mediating Role of Stress and Risk Perception. PLoS ONE, 10(3), 1–22. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0122226.
Truelove, H.B., Carrico, A.R., Weber, E.U., Raimi, K.T., Vandenbergh, M.P. (2014). Positive and Negative Spillover of Pro-environmental Behavior : An Integrative Review and Theoretical Framework. Global Environmental Change, 29, 127–138. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2014.09.004.
Tyszka, T., Sawicki, P. (2011). Affective and Cognitive Factors Influencing Sensitivity to Probabilistic Information. Risk Analysis, 31(11), 1832–1845. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.2011.01644.x.
van der Linden, S. (2015). The Social-psychological Determinants of Climate Change Risk Perceptions: Towards a Comprehensive Model. Journal of Environmental Psychology, 41, 112–124. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2014.11.012.
WHO (2019). Air Pollution. Pobrane z: https://www.who.int/airpollution/en/ (data dostępu: 29.11.2019).
Wrocławski Indeks Powietrza (2019). Pobrane z: https://www.wroclaw.pl/srodowisko/wroclawski-indeks-powietrza (data dostępu: 23.01.2019).
Zaleskiewicz, T. (2001). Beyond Risk Seeking and Risk Aversion: Personality and the Dual Nature of Economic Risk Taking. European Journal of Personality, 15(S1), 105–122. https://doi.org/10.1002/per.426.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Autorstwo
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Zasady korzystania
Wydawca posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Artykuły udostępniane są na niewyłącznej licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie o informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma). Osoby zainteresowane komercyjnym wykorzystaniem zawartości czasopisma proszone są o kontakt z Redakcją.
