Sprawiedliwe czy korzystne? Wpływ subiektywnej sprawiedliwości proceduralnej i korzyści własnych na poziom akceptacji decyzji administracji podatkowej
DOI:
https://doi.org/10.15678/PJOEP.2016.10.03Słowa kluczowe:
sprawiedliwość proceduralna, korzystność wyników, podatki, administracja podatkowaAbstrakt
W artykule przedstawiono dwa eksperymenty przeprowadzone w celu ustalenia, czy stopień akceptacji decyzji wydanej przez urząd skarbowy zależy od korzystności decyzji oraz postrzeganej sprawiedliwości proceduralnej. Badania przeprowadzono w dwuczynnikowym schemacie eksperymentalnym: 2 × procedura (sprawiedliwa vs niesprawiedliwa) oraz 2 × rezultat (badanie 1 – darowizna: rezultat korzystny vs niekorzystny; dochód: rezultat mniej niekorzystny vs bardziej niekorzystny; badanie 2 – nadpłata podatku: rezultat mniej korzystny vs bardziej korzystny) na łącznej próbie 224 osób. Zgodnie z uzyskanymi wynikami w badaniu pierwszym (darowizna; dochód) stwierdzono istotny wpływ korzystności wyników na akceptację końcowej decyzji urzędu skarbowego. Respondenci istotnie bardziej akceptowali decyzję korzystną i mniej niekorzystną, nawet jeśli była ona wynikiem zastosowania niesprawiedliwej procedury. W przypadku drugiego scenariusza stwierdzono również na poziomie tendencji wpływ sprawiedliwości procedury. Badanie 2 wykazało większą akceptację decyzji bardziej korzystnej, niezależnie od sprawiedliwości proceduralnej. Wyniki sugerują, że na akceptację decyzji dotyczącej płaszczyzny podatkowej wpływ ma przede wszystkim korzystność decyzji. Sprawiedliwość proceduralna może mieć znaczenie jedynie w przypadku decyzji umiarkowanie niekorzystnych.
Bibliografia
Alm, J., Jackson, B.R., McKee, M. (1993). Fiscal Exchange, Collective Decisions Institutions, and Tax Compliance. Journal of Economic Behavior and Organization, 22(3), 285–303. https://doi.org/10.1016/0167-2681(93)90003-8
Alm, J., McClelland, G.H., Schulze, W.D. (1999). Changing the Social Norms of Tax Compliance by Voting.
Kyklos, 52(2), 141–171. https://doi.org/10.1111/j.1467-
1999.tb01440.x
Alm, J., Torgler, B. (2006). Culture Differences and Tax Morale in the United States and in Europe. Journal of Economic Psychology, 27(2), 224–346. https://doi.org/10.1016/j.joep.2005.09.002
Batson, C.D., Thompson, E.R., Seuferling, G., Whitney, H., Strongman, J.A. (1999). Moral Hypocrisy: Appearing Moral to Oneself without Being So. Journal of Personality and Social Psychology, 77(3), 525–537. https://doi.org/10.1037/0022-3514.77.3.525
Białobrzeska, O., Bocian, K., Parzuchowski, M., Frankowska, N., Wojciszke, B. (2015).To nie fair (bo mi szkodzi): zaangażowanie interesu własnego zniekształca ocenę sprawiedliwości dystrybutywnej. Psychologia Społeczna, 2(33) 149–162.
Bies, R.J. (2005). Are Procedural Justice and Interactional Justice Conceptually Distinct? W: J. Greenberg, J.A. Colquitt (red.), Handbook of Organizational Justice (s. 85–112). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Blanthorne, C., Kaplan, S. (2008). An Egocentric Model of the Relations among the Opportunity to Underreport, Social Norms, Ethical Beliefs, and Underreporting Behavior. Accounting, Organizations and Society, 33(7–8), 684–703. https://doi.org/10.1016/j.aos.2008.02.001
Bocian, K., Wojciszke, B. (2014). Self-interest Bias in Moral Judgments of Others’ Actions. Personality and Social Psychology Bulletin, 40(7), 898–909. https://doi.org/10.1177/0146167214529800
Brockner, J., Heuer, L., Magner, N., Folger, R., Umphress, E., van den Bos, K., Vermunt, R., Magner, M., Siegel, P. (2003). High Procedural Fairness Heightens the Effect of Outcome Favorability on Self-evaluations: An Attributional Analysis. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 91(1), 51–68. https://doi.org/10.1016/s0749-5978(02)00531-9
Cohen, R.L. (1986). Power and Justice in Intergroup Relations. W: H.W. Bierhoff, R.L. Cohen, J. Greenberg (red.), Justice in Social Relations (s. 65–84). New York: Plenum Press.
Cuccia, A.D., Carnes, G.A. (2001). A Closer Look at the Relation between Tax Complexity and Tax Equity Perceptions. Journal of Economic Psychology, 22(2), 113–140. https://doi.org/10.1016/s0167-4870(01)00025-3
Doerrenberg, P., Peichl, A. (2010). Progressive Taxation and Tax Morale. IZA Discussion Paper, 5378. Bonn: IZA.
Epley, N., Caruso, E.M. (2004). Egocentric Ethics. Social Justice Research, 17(2), 171–187. https://doi.org/10.1023/b:sore.0000027408.72713.45
Feld, L.P., Frey, B.S. (2002). Trust Breeds Trust: How Taxpayers Are Treated. Economics of Governance, 3(2), 87–99. https://doi.org/10.1007/s101010100032
Folger, R., Martin, C. (1986). Relative Deprivation and Referent Cognitions: Distributive and Procedural Justice Effects. Journal of Experimental Social Psychology, 22(6), 531–546. https://doi.org/10.1016/0022-1031(86)90049-1
Folger, R., Rosenfield, D., Grove, J., Corkran, L. (1979). Effects of “Voice” and Peer Opinions on Responses to Inequity. Journal of Personality and Social Psychology, 37(12), 2253–2261. https://doi.org/10.1037/0022-3514.37.12.2253
Folger, R., Rosenfield, D.D., Robinson, T. (1983). Relative Deprivation and Procedural Justifications. Journal of Personality and Social Psychology, 45(2), 268–273. https://doi.org/10.1037/0022-3514.45.2.268
Greenberg, J. (1987). Reactions to Procedural Injustice in Payment Distributions: Do the Means Justify the Ends? Journal of Applied Psychology, 72(1), 55–61. https://doi.org/10.1037/0021-9010.72.1.55
Greenberg, J. (1993). Stealing in the Name of Justice: Informational and Interpersonal Moderators of Theft Reactions to Underpayment Inequity. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 54(1), 81–103. https://doi.org/10.1006/obhd.1993.1004
Kirchler, E. (2007). The Economic Psychology of Tax Behaviour. Cambridge: Cambridge University Press.
Lind, E.A., Tyler, T.R. (1988). The Social Psychology of Procedural Justice. New York: Plenum Press.
Maroney, J.J., Rupert, T.J., Anderson, B.H. (1998). Taxpayer Reaction to Perceived Inequity: An Investigation of Indirect Effects and the Equity-control Model. Journal of the American Taxation Association, 20(1), 60–77.
Murphy, K. (2003). Procedural Justice and Tax Compliance. Australian Journal of Social Issues, 38(3), 379–407.
Murphy, K. (2004). The Role of Trust in Nurturing Compliance: A Study of Accused Tax Avoiders. Law and Human Behavior, 28(2), 187–209. https://doi.org/10.1023/b:lahu.0000022322.94776.ca
Niesiobędzka, M. (2009). Relacje podatnik–państwo jako predyktory moralności podatkowej. Psychologia Społeczna, 4(3), 123–132.
Niesiobędzka, M. (2013). Dlaczego nie płacimy podatków? Psychologiczna analiza uchylania się od opodatkowania. Warszawa: Scholar.
Niesiobędzka, M. (2014). Relations between Procedural Fairness, Tax Morale, Institutional Trust and Tax Evasion. Journal of Social Research & Policy, 5(1), 41–52.
Pommerehne, W.W., Hart, A., Frey, B.S. (1994). Tax Morale, Tax Evasion and the Choice of Policy Instruments in Different Political Systems. Public Finance, 49 (Supplement), 52–69.
Thibaut, J., Walker, L. (1978). A Theory of Procedure. California Law Review, 66(3), 541–566. https://doi.org/10.2307/3480099
Tyler, T.R. (1994). Psychological Models of the Justice Motive: Antecedents of Distributive and Procedural Justice. Journal of Personality and Social Psychology, 67(5), 850–863. https://doi.org/10.1037/0022-3514.67.5.850
Tyler, T.R., Degoey, O. (1996). Trust in Organizational Authorities: The Influence of Motive Attributions on Willingness to Accept Decisions. W: R.M. Kramer, T.R. Tyler (red.), Trust in Organizations: Frontiers of Theory and Research (s. 331–356). London: Sage.
Tyler, T.R., Lind, E.A. (1992). A Relational Model of Authority in Groups. W: M. Zanna (red.), Advances in Experimental Social Psychology, 25 (s. 115–191). San Diego–London: Academic Press.
Verboon, P., van Dijke, M. (2011). When do Severe Sanctions Enhance Compliance: The Role of Procedural Fairness. Journal of Economic Psychology, 32(1), 120–130. https://doi.org/10.1016/j.joep.2010.09.007
Van den Bos, K., Bruins, J., Wilke, H.A.M., Dronkert, E. (1999). Sometimes Unfair Procedures Have Nice Aspects: On the Psychology of the Fair Process Effect. Journal of Personality and Social Psychology, 77(2), 324–336. https://doi.org/10.1037/0022-3514.77.2.324
Van den Bos, K., Vermunt, R., Wilke, H.AM. (1997). Procedural and Distributive Justice: What Is Fair Depends More on What Comes First Than on What Comes Next. Journal of Personality and Social Psychology, 72(1), 95–104. https://doi.org/10.1037/0022-3514.72.1.95
Van den Bos, K., Wilke, H.A.M., Lind, E.A., Vermunt R. (1998). Evaluating Outcomes by Means of the Fair Process Effect: Evidence for Different Processes in Fairness and Satisfaction Judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 74(6), 1493–1503. https://doi.org/10.1037/0022-3514.74.6.1493
Wartick, M.L. (1994). Legislative Justification and the Perceived Fairness of Tax Law Changes: A Referent Cognitions Theory Approach. Journal of the American Taxation Association, 16(2), 106–123.
Wenzel, M. (2003). Tax Compliance and the Psychology of Justice: Mapping the Field. W: V. Braithwaite (red.), Taxing Democracy: Understanding Tax Avoidance and Evasion (s. 41–69). Aldershot: Ashgate.
Wenzel, M. (2006). A Letter from the Tax Office: Compliance Effects of Informational and Interpersonal Justice. Social Justice Research, 19(3), 345–364. https://doi.org/10.1007/s11211-006-0011-y
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Autorstwo
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Zasady korzystania
Wydawca posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Artykuły udostępniane są na niewyłącznej licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie o informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma). Osoby zainteresowane komercyjnym wykorzystaniem zawartości czasopisma proszone są o kontakt z Redakcją.
